Het zijn de vrouwtjes die kiezen
Machteld Roede
Afbeeldingen uit mijn archief tenzij anders vermeld
Een krolse rode kater
In zijn column in de Volkskrant verhaalde Sander Donkers onlangs over een bijzondere rode kater ‘die de vrouwtjes besteeg wanneer het hem zinde’.
Het zijn echter de vrouwtjes ― de mens uitgezonderd – die bij zoogdieren en vogels beslissen wannéér, zeker bij de katachtigen.
Een krolse kat haalt tijdenlang scherp uit naar de om haar heen draaiende paringslustige kater tot zij beslist dat het moment daar is, om hem meteen na de daad weer fel kattig van zich te werpen.
Fokkers weten maar al te goed dat wanneer een hengst de merrie niet bevalt, ze onverrichter zake weer kunnen afreizen. Hetzelfde geldt voor de hondenteef die zich door niet iedere reu wil laten dekken.
Een mannetje dat op seks uit is, moet wel vaker op zijn tellen passen…
Bij de spinnen af
Een spinnenman moet bij het benaderen van een veelal duidelijk groter vrouwtje oppassen niet als prooi te worden beschouwd.
Bij sommige soorten laat het mannetje haar web daarom op een speciale manier trillen om aan te geven dat hij geen prooi maar minnaar is. Of hij biedt haar een hapje aan, zodat hij haar kan bevruchten terwijl zij dat oppeuzelt.
Ontkopping van de bidsprinkhaan
Bij de vraatzuchtige grote bidsprinkhaan is de paring voor het mannetje zeker dodelijk. Nadat hij het vrouwtje van achteren heeft benaderd en zijn legboor bij haar heeft binnengebracht, draait zij zich snel om, bijt zijn kop af en vreet die op.
Dit zou haar waardevolle stoffen voor de latere eierproductie leveren. Een andere verklaring is dat door het bij de ontkopping doorbijten van een zenuwbaan de legboor gaat schokken, wat een goede sperma overdracht bevordert.
Met een stopwatch door Artis
Voor het onderwijs in het Zoölogisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam kregen biologiestudenten een gratis Artiskaart. Veelvuldig liepen we in de grote dierentuin rond.
Al op een van zijn eerste colleges aan de eerstejaars spoorde hoogleraar Evert Slijper ons aan om daarbij altijd een stopwatch op zak te hebben om bij het treffen van copulerende dieren te noteren hoe lang de koppeling duurde.
‘Waardevolle informatie, dames en heren, waar helaas nog veel te weinig over bekend is’.
Voorspel bij een tweetal kamelen
Ik trof nooit een paring, wel tekenen van het enige dagen durende voorspel bij een tweetal kamelen. Om het vrouwtje te verleiden om te knielen om haar beter te kunnen bestijgen beet het mannetje steeds weer in haar voorpoten. Maar zij gaf niet meteen toe, en tenslotte hingen er bloederige losse stukken huid vlak boven haar hoeven.
Eenden vormen de uitzondering
Een uitzondering vormen eenden, waarbij het wel de mannetjes zijn die de vrouwtjes fors dwingen om te paren.
Daarbij dreigt een vrouwtje meer dan eens te verdrinken omdat een oversekste woerd haar steeds weer proberen te beklimmen, soms zelfs met meerdere woerden tegelijk, zodat zij uitgeput met haar kop te lang onder water wordt geduwd.
Dit zou echter wat ontspoord gedrag zijn als gevolg van het door de mens overvoerd zijn met brood.
Mannetjes eenden wijken, evenals ganzen, overigens ook af door het bezit van een lange penis (zo’n 10 à 30 cm, bij een enkele soort zelfs meer) met een ongewone kurketrekker vorm, die echt diep in het vrouwtje moet worden ingebracht.
Terwijl bij overige vogelsoorten de gangbare vorm van bevruchting bestaat uit het de cloaca openingen van beide partners tegen elkaar aandrukken voor de overdracht van het sperma.
Urenlang sierlijk baltsen
Veel vogelsoorten vertonen juist een heel liefdevol voorspel van urenlang sierlijk baltsend om elkaar heen draaien, zowel op het water, aan land, of in de lucht. Dit is mede om mogelijke agressie tussen het paar te verkleinen.
De mannetjes zijn meestal veel kleuriger dan de vrouwtjes. Bij het pronken om een vrouwtje te verleiden kunnen veren of de hele vleugels worden opgezet of de lange staart uitgevouwen zoals bij de mannetjespauw.
Ook kan het mannetje zich uitsloven door lekkere hapjes aan te bieden aan het er dikwijls om bedelende vrouwtje, zoals visjes door het visdiefje. Het is een belofte haar ook al broedend van voedsel te gaan voorzien en/of later mee te helpen bij het voeren van de uitgekomen jongen.
Kuitschieten
Ook bij vissen bepaalt het vrouwtje het moment suprême door als eerste kuit te schieten, waarna het mannetje zijn hom over de net afgezette eieren spuit.
Wel zijn er soorten, zoals de kleurige Koi karpers, waarbij het mannetje door het vrouwtje op te jagen en tegen haar ― door de grote ovaria sterk opgezwollen ― flanken te drukken, haar kuitschieten bevordert.
De stekelbaarsman doet dit door een rijp vrouwtje door het nauwe door hem van planten gebouwde tunnelvormige nest te jagen.
Harems
Bij uiteenlopende diersoorten heeft het mannetje een harem, zoals gorilla’s, edelherten, pelsrobben, zeeleeuwen of zeeolifanten.
De haremman is wel dubbel zo groot als zijn vrouwtjes, maar ook hier lukt de paring alleen wanneer het van tevoren veelal veel misbaar makende vrouwtje het toelaat. Wanneer ze hem niet de sterkste kandidaat vindt kan ze op het laatste moment nog voor een andere man kiezen.
Bij gibbons, ook mensapen, zijn daarentegen man en vrouw even groot, en ze zijn monogaam. Het vrouwtje bewaakt dit, door andere geïnteresseerde vrouwtjes weg te jagen.
En de mens?
Alleen bij de mens zijn het de mannen die de vrouw de wil opleggen, zie de MeToo beweging met al die verhalen over seksmachtsmisbruik van mannen.
Toch is het verschil in paringsgedag van de mens en de overige diersoorten niet extreem scherp te trekken.
Het in de verlovingstijd pronken en cadeautjes brengen is ook bij de mensenminnaar herkenbaar. Het is trouwens tegenwoordig zeker niet langer altijd de mensenman die beslist, kiest, en het liefdesspel begint.
Ook de moderne westerse vrouw kan het initiatief nemen zonder als dame van te lichte zeden te worden weggezet.
Noten
[1] Bron: Sparks, J. (1977) Krolse katten. Uit: Dierlijke Passie & Paring, seks en erotiek in de dierenwereld. Tekeningen van Co Loerakker. Utrecht: Het Spectrum.
[2]Uit mijn college ‘Seks, ja natuurlijk!’. Ik heb er ooit ook als hoofdgast bij Kopspijkers over verteld. Het trok indertijd nogal aandacht; de VARA heeft een stukje eruit een aantal keer herhaald.
[3] https://bioone.org/journals/the-auk/volume-134/issue-4/AUK-17-114.1/Evidence-of-phenotypic-plasticity-of-penis-morphology-and-delayed-reproductive/10.1642/AUK-17-114.1.full geraadpleegd op 2021-10-21
[4] Bron: witte pauw
